Cây mai vàng được trồng ta nước ta trong khoảng năm nào, thuộc thế kỷ nào?
Chúng tôi rất tiếc nuối là không có trong tay tài liệu đáng tin cậy nào để giải đáp thỏa đáng được thắc mắc này. Chỉ biết một điều là cây mai vàng được trồng tại nước ta lâu đời rồi, và hàng nghìn đời nay thánh sư ta đã xem màu vàng tươi tắn của hoa mai tượng trưng cho sự hưng thịnh vượng, hạnh phúc và may mắn nên mới sử dụng hoa mai vào việc chưng cúng trên bàn thờ tổ tiên trong dịp tết Nguyên đán, thiên nhiên với màu hoa mai nở. Cái tục lệ này vẫn còn truyền lại cho tới tận ngày nay.
Chỉ những chi tiết đó thôi cũng đủ cho ta thấy cây mai vàng được ông bà ta trồng từ lâu đời.
Do mai vàng là loài hoa quí, không chỉ quí bởi sắc vàng của hoa ranh con, tươi tỉnh, mà trong Kinh Thi, bộ sách quí của Trung Hoa do đức Khổng Tử san định cũng khen là giống cây có tiết tháo trong lành, hiên ngang tắm gió gội sương giữa trời băng giá, sánh ngang với tùng, bách. Triết lý của nho giáo xem mai mang khí phách quật cường của người anh hùng. Còn trong Lão giáo thì tôn mai lên hàng vũ trụ luận, cho là do khí âm dương phối hợp mà thành...
Cũng như chúng ta ngày nay, người xưa cũng rất đam mê trồng mai. Nhưng có phổ thông người muốn biết phương pháp trồng mai của người xưa có khác xa với cách trồng của người thời nay không? Ấy là câu hỏi lý thú, chúng ta cùng Nhận định xem sao...
Ngày xưa nước ta chuyên về nông nghiệp; tuy đất rộng người thưa, và tuy cây mai được xem là loài cây quí (hoa sử dụng vào việc thờ cúng) nhưng thực tế nó không hề là giống cây lương thực như lúa, bắp, khoai, đậu nên ông bà chỉ sử dụng những khoảnh đất đầu thừa cuối thẹo trong vườn để trồng vào ấy 1 số gốc mai vàng để tới tết có hoa bác cúng khỏi phải đi xin ai. Còn những thửa đất mỡ màu thì họ dùng vào việc trồng lúa, bắp, khoai, đậu để có lương thực mà ăn.
đấy là ý kiến đơn thuần nhưng mang tính thực tại, thực dụng của đại phần nhiều người xưa. Họ là những người nghèo, loanh quanh năm đầu tắt mặt tối chân lấm tay bùn làm việc quần quật ở ngoài đồng để kiếm cái ăn. Năm nào thời tiết thuận tiện được mùa thì nhà nhà phong lưu. Trái lại những năm bị mất mùa thì nhà nhà đói kém, đến bữa củ khoai cũng ko có... Cầm tương đối. Thế nên, khi nào người ta cũng ưu tiên lo đến cái ăn, cái mặc, hiếm có ai dám mơ mòng đến thú ăn chơi.
Cây mai vàng được trồng với cách đấy thì sự trống mái ra sao đều phó mặc cho trời, ít ai chịu bỏ công sức ra coi ngó, tưới bón. Chỉ tới ngày rằm tháng Chạp - còn nửa tháng nửa đến tết, người ta mới vội vã ra chỗ trồng mai để làm việc trẩy lá cho cây mai trổ hoa đúng vào dịp tết.
đến ngày cận tết, người ta lại ra vườn hoa mai bến tre chọn những cành mai sai hoa lớn nụ, cắt về cắm vào lộc bình rồi đặt lên bàn độc bác bỏ cúng. Còn cây mai nào đẹp đẽ được bứng gốc cho vào chậu đặt cạnh bàn vẳng thiên hoặc đem vào phòng khách bác bỏ tết. Sau tết, họ lại đem những cây mai này về nơi cũ trồng lại...
Thế nhưng, kế bên phần đông người nghèo lại có thiểu số những người dư ăn thừa để, những vị hưu quan, và cả những lão nông không còn sức khỏe để đảm trách công tác đồng áng vất vả, thì họ lại có rộng rãi ngày giờ rảnh rỗi tìm đến thú điền viên là chơi kiểng cổ, để di dưỡng ý thức.
Chơi kiểng cổ là thú vui thanh tao, lành mạnh hợp với sở thích người cao tuổi. Giả dụ trước sân nhà có bày ra năm ba cây kiểng cổ, lại do tay mình uốn sửa nên dáng nên hình thì còn gì thích thú hơn.
Do cây mai có thân gỗ, cành nhánh mềm mại dễ uốn, lại sống lâu năm không thua gì tùng, bách, kim quýt, sơn liễu, cần thăng... Nên dưới tài nghệ uốn sửa điêu luyện của người xưa dễ trở nên cây kiểng cổ trị giá.
Ngày xưa, đáng ra là trong khoảng sáu bảy thập niên trở về trước, tiên sư ta chưa hề biết tới nghệ thuật cắt tỉa, tháp ghép mà chỉ biết việc uốn sửa cây kiểng theo các thế đã định với mục
đích là ngầm ký thác tâm sự hoài vọng sâu xa của mình vào đấy.
Việc sửa cành uốn thế cho cây mai tốn cực nhiều công phu khó nhọc, không thể làm nôn nóng trong một sáng một chiều mà thành, mà đòi hỏi người trồng phải có đức nhẫn nại, nay uốn cành này, mai lại sửa cành khác... Có lúc cây mai đã già mà tác phẩm vẫn chưa hoàn thành!
Thế cây ra sao thì khuôn mẫu đã có sẵn, nhưng trị giá của việc uốn sửa cao thấp, đẹp xấu ra sao là tùy thuộc vào khả năng thông minh của mỗi người.
Các thế cơ bản của cây kiểng
Được biết, có năm thế cơ bản của cây kiểng xưa mà nghệ nhân cây kiểng thường theo ấy mà uốn sửa:
- Thế trực: Cây mọc thẳng đứng tượng trưng hình ảnh một người anh hùng, đầu đội trời chân đạp đất, ý chí quật cường, tự tin, tự lập, không chịu khom lưng chui luồn nhờ vả một người nào.
- Thế cận trực: Cây kiểng có thân thẳng, dáng hơi nghiêng về một phía, nhưng phần ngọn
của nó vẫn hướng thẳng lên trời. Hình ảnh này tượng trưng cho người có ý chí kiên cường, dù gặp nghịch cảnh vẫn không chịu tắt hơi phục.
- Thế hoành: Cây mai kiểng có thân thẳng, dáng bị nghiêng hơn thế cận trực một tí, nhưng phần ngọn của nó thì uốn ngả về phía gốc (hồi đầu). Hình ảnh này biểu tượng người có rộng rãi nghị lực và anh dũng, dù cuộc sống bị đa dạng phong ba bão táp vùi dập, nhưng vẫn phấn đấu vươn lên mà sống.
- Thế ngọa: Ngọa có tức là nằm. Thế cây mai kiểng uốn nằm ngang trên mặt chậu như bị gió to bão lớn xô ngã, nhưng phần đầu ngọn vẫn uốn theo thế hồi đầu (quay về phía gốc). Đây là hình ảnh của người anh hùng mạt vận. Người có thực tài mà nuối tiếc là ko gặp vận may, cất đầu lên không nổi nhưng vẫn ko chịu đầu hàng số mệnh, vẫn có ý chí quật khởi.
- Thế huyền nhai: Đây là thế thác đổ. Thân cây mai được uốn cong và ngã xuống theo chiều ngọn thác từ trên cao đổ xuống vực sâu. Phần ngọn cây uốn ngược lên cao. Hình ảnh này đề cập lên số mệnh của một người có tài, có chí nhưng cuộc sống lại toàn gặp những chuyện ko may, nhưng vẫn cố gắng nỗ lực...
Dựa vào năm thế cơ bản trình bày trên, các nghệ nhân hoa kiểng xưa với lòng say mê cao độ đã có sáng dạ tạo ra nhiều thế phụ cũng gây được ấn tượng mạnh cho người thưởng
lãm, như:
- Thế Trực quân tử: Dáng cây giống thế Trực: Thân mọc thẳng, các cành uốn vị trí nằm ngang. Cành dưới dài hơn cành trên để tạo tán hình chóp. Cây kiểng mang ý nghĩa người có phẩm hạnh tốt, có ý chí quật cường, biết sống vì mọi người.
- Thế Nhất trụ kình thiên: Dáng cây giống thế Trực: Cây tạo gốc to, thân lớn, cành to, ngọn
thẳng đứng lên trời, bộ rễ mọc khí sinh lan tỏa trên mặt chậu tạo thế vững cho cây. Cây kiểng mang ý nghĩa người có chí khí ngang tàng, chỉ muốn tung hoành ngang dọc trời bể để mưu cầu việc lớn, bất chấp mọi nguy hiểm.
- Thế Bạt phong hồi đầu: Dáng cây giống thế Cận trực: Thân mọc nghiêng về một phía như bị cuồng phong xô nghiêng, ngọn cây trở đầu lại phía gốc (hồi đầu) như cố gắng sức mình chiến đấu lại, cố gượng gập dậy chứ ko tiện lợi chịu ngã đổ. Các cành phía gốc cũng trở đầu như ngọn cây tỏ ý không chịu tắt hơi phục. Cây tượng trưng cho người có đức tính tự lập, tự cường, ko dễ chịu tạ thế phục trước mọi nghịch cảnh.
==== > Tham khảo thêm những địa chỉ bán mai nhị ngọc toàn uy tín
- Thế cộng cư tam sơn: Ba cây mai được trồng chung một chậu sao cho cây cao lớn đứng giữa, 2 cây nhỏ và thấp hơn ở vị trí cặp hai bên, trồng như ba ngọn núi nằm gần nhau. Ngụ ý nhắc lên cái thế “hợp quần tạo sức mạnh”. Tượng trưng sức mạnh kết đoàn của rộng rãi người có cùng chung chí hướng và sẵn sàng chung lưng đấu cật với nhau chống lại quân thù.
- Thế Mẫu tử: Chọn cây mai có hai thân, một chính một phụ. Thân chính biểu trưng cho người mẹ thì cao to, phía ngọn uốn ngả trùm lên ngọn thân phụ - tượng trưng cho người con như có ý đùm bọc, che chở. Thân phụ nhỏ và thấp, ngọn uốn ngả về phía thân chính có ý làm nũng mong được chở che. Hàm ý nhắc lên tình mẹ con (hay tình cha con) thiêng liêng cao cả và bạt tử hợp với đạo lý làm người.
- Thế Nhân lễ nghĩa trí tín: Cây mai kiểng trong chậu chỉ có một thân thì uốn theo thế Trực: Thân lớn mọc thẳng, chỉ có năm nhánh tạo tán hình chóp, mỗi nhánh biểu trưng cho một đức tính tốt trong đạo làm người. Nếu chọn được cây mai có song thân một chính, một phụ thì uốn các thân giống như ở thế Mẫu tử. Có điều khác là trên thân to chỉ chừa ba cành, còn thân phụ chừa 2 cành. Mỗi cành như vậy mang một tên: Nhân, Lễ, Nghĩa, Trí, Tín. Ngụ ý cây kiểng này đề cao năm đức tính tốt (ngũ thường) cũng nằm trong đạo làm người.
- Thế Mai nữ: Cây mai kiểng có nhuyễn thể mại, các cành nhỏ được uốn sửa có nét ẻo lả, thanh thản. Cây mang hình ảnh của người con gái cam đoan trang, duyên dáng với dáng đứng khép nép, e lệ rụt rè dễ mến của người con gái phương Đông.
Kiểng thế khái quát được trồng trong chậu kiểng tỉ mỉ và bác bỏ bày theo từng bộ ở nơi đắc địa nhất trước sân nhà gây gổ chú ý của mọi người.
Thường một bộ kiểng thế có hai cây, hoặc ba cây, bốn cây, nhưng bộ hai cây được coi là thông dụng nhất.
==== > Đánh giá thêm về hoa mai siêu bông bình lợi có bao nhiêu cánh
Một bộ kiểng thế hai cây thì đòi hỏi cả hai cây đều có thế uốn sửa với nhau và đặt đối xứng nhau. Ví dụ bên phải đặt cây thế Mẫu tử (từ thân đến cành nhánh đều uốn sửa giống nhau).
Còn bộ kiểng thế đối xứng nhau ko bắt buộc phải uốn sửa giống nha, mà một vài phần nào đấy của hai cây như thân, cành, ngọn... Được uốn sửa đối xứng với nhau.
Ví dụ: Long đi chung với Phụng, Long thăng đi chung với Long giáng, hoặc Tam cương đi chung với Ngũ thường... Từng cặp kiểng thế đó đặt chung với nhau theo bộ vừa đẹp vừa mang ý nghĩa thú vị.
* Việc chăm sóc: Ngày xưa, chỉ những người trồng mai kiểng thế mới bỏ ra đa dạng công săn sóc, tưới bón cho cây kiểng quí của mình. Một là do họ là những người nhàn rỗi, hằng ngày không hề lo tới chuyện “cơm áo gạo tiền”. Mai là những cây kiểng quí đã mang đến thú giải trí lành mạnh cho họ. Cho nên, hằng ngày họ mới chịu khó tưới nước bắt sâu...
ngược lại, cây mai trồng với mục đích chờ đến tết cắt cành lấy hoa bác cúng thì đông đảo suốt năm ko được người trồng bỏ công trông nom tưới bón. Một là phần đông họ là những người nghèo, ngày nào cũng phải đầu tắt mặt tối với trăm công nghìn việc nặng nhọc trong khoảng sáng tinh sương đến tối om để tìm kiếm cái ăn, cái mặc mà vẫn bị thiếu trước hụt sau! Mai - theo ý kiến của họ - chẳng hề là cây lương thực, nó ko phải là thứ hàng hóa có thể mua bán được (như thời nay) nên tuy quí nhưng đành phải bỏ mặc... Ví như tết đến, ra vườn có cây nào sai hoa, nở đúng tết thì cắt lấy cành vào bác còn cả vườn ko có cây nào ra hoa đúng tết thì... Chịu khó qua vườn láng giềng xin đôi cành về chưng cúng cũng được…
=== > Xem thêm: Top 10 cây mai vàng đẹp khủng nhất Việt Nam
Trồng mai ko tốn công tưới nước mà bón phân cũng ko. Điều này không có tức là người xưa ko biết về kỹ thuật trồng mai, mà là do họ quá bận bịu với chuyện cơm áo, ngay việc nuôi con chó giữ nhà, nuôi con gà lấy rứng đến bữa họ cũng cho ăn chút ít cầm chừng. Trong khoảng xưa đã có câu tục ngữ: “Cơm đâu cho no bụng chó, lúa đâu cho vừa diều gà”, nên phân chuồng ví như có dư thì họ cũng dành cho việc bón lúa, bón khoai,... Lo kiếm cái ăn trước mắt đã!
